Ekoschematy od 2025: Co zmienia nowy Plan Strategiczny dla rolników?
Od 2025 roku wchodzą w życie istotne zmiany w ekoschematach, wynikające z nowego Planu Strategicznego Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) Unii Europejskiej. Celem tych działań jest wzmocnienie roli rolnictwa w ochronie środowiska, przeciwdziałaniu zmianom klimatu oraz promowanie zrównoważonych praktyk rolniczych. Jakie zmiany czekają rolników i jak wpłyną one na funkcjonowanie gospodarstw?
Ubiegły rok przyniósł rozczarowanie w ekoschematach. Płatności uległy pomniejszeniu, w niektórych przypadkach jak np. w Integrowanej Produkcji Roślin z ok. 1300 zł/ha (rok 2023), spadły do ok. 800zł/ha (2024r.).
Nowy Plan Strategiczny na 2025 wprowadza bardziej precyzyjne i wymagające kryteria dla działań proekologicznych wspieranych finansowo przez Unię Europejską. Kluczowe zmiany obejmują:
Rozszerzenie katalogu działań ekologicznych – wprowadzono nowe praktyki, takie jak tworzenie stref bioróżnorodności, uprawy wiążące azot oraz zwiększenie nacisku na rolnictwo węglowe, czyli sekwestrację dwutlenku węgla w glebie.
Wyższe wymagania dla otrzymania dotacji – rolnicy będą musieli spełniać bardziej szczegółowe kryteria, takie jak precyzyjne określenie lokalizacji terenów wyłączonych z produkcji czy zastosowanie technologii zmniejszających emisję gazów cieplarnianych.
Priorytet dla małych i średnich gospodarstw – nowe zasady mają wspierać bardziej zrównoważone gospodarstwa, które stosują różnorodne praktyki rolnicze.
Komitet Monitorujący zaproponował m.in. wprowadzenie ograniczenia maksymalnej powierzchni pod ekoschematami, którą jedno gospodarstwo może zgłosić do tej formy wsparcia. Łączny limit powierzchni na gospodarstwo ma wynieść 300 ha. Zmiany zapowiedziano także w biologicznym ekoschemacie. Zamiast biologicznej ochrony roślin w nowym planie pojawi się biologiczna uprawa roślin. O wyższą płatność rolnicy będą mogli się ubiegać w przypadku stosowania biologicznych środków ochrony, ale w nowym rozdaniu dopłatę będzie można także uzyskać dla nawozowych produktów mikrobiologicznych.
W ramach ekoschematów przewidziano różne formy wsparcia finansowego,:
- Dofinansowanie dla działań na rzecz bioróżnorodności – rolnicy zakładający pasy kwietne, śródpolne zadrzewienia lub żywopłoty mogą liczyć na dodatkowe środki.
- Wsparcie dla rolnictwa precyzyjnego – technologie zmniejszające zużycie nawozów i środków ochrony roślin będą finansowane w większym stopniu niż dotychczas.
- Premie dla gospodarstw ekologicznych – podwyższone stawki płatności dla producentów ekologicznych zachęcają do rezygnacji z konwencjonalnych metod uprawy.
- Zróżnicowane płatności w zależności od skali działań – gospodarstwa podejmujące szeroko zakrojone działania mogą liczyć na większe wsparcie, co zmotywuje do kompleksowego podejścia.
Zmiany w ekoschematach wiążą się z koniecznością dostosowania gospodarstw do nowych wymagań, co dla wielu rolników może stanowić wyzwanie. Kluczowe kwestie to edukacja i doradztwo na temat nowych praktyk, inwestycje w nowoczesny sprzęt i infrastrukturę oraz przystosowanie i wdrożenie szerszej dokumentacji i raportowania. Jest to ściśle powiązane z Europejskim Zielonym Ładem, który stawia na ochronę środowiska oraz przeciwdziałanie zmianom klimatycznym.
Choć zmiany w ekoschematach od 2025 roku przewidują wiele potencjalnych korzyści to warto zauważyć, że wiążą się z pewnymi zagrożeniami, które mogą wpłynąć na rolników, produkcję rolną oraz sektor gospodarczy. Wprowadzenie bardziej wymagających praktyk ekologicznych oraz konieczność dostosowania gospodarstw do nowych standardów może znacząco zwiększyć koszty produkcji. Nowe ekoschematy mogą prowadzić także do obniżenia wydajności produkcji, co będzie szczególnie dotkliwe dla gospodarstw intensywnie uprawiających ziemię. Istnieje także obawa, że nowe zasady mogą faworyzować większe lub bardziej rozwinięte technologicznie gospodarstwa, co może prowadzić do marginalizacji mniejszych gospodarstw.
Jak może zmienić się produkcja rolna w Polsce po wdrożeniu tych zmian? Spodziewamy się wzrostu zainteresowania uprawami wiążącymi azot – takie jak bobowate czy lucerna, które przynoszą korzyści finansowe i poprawiają jakość gleby.
Drugim ważnym skutkiem może być zwiększenie powierzchni gruntów pod uprawy ekologiczne. Dzięki atrakcyjnym stawkom dopłat oraz rosnącemu popytowi na żywność ekologiczną. Wreszcie powinno nastąpić zmniejszenie areału pod uprawy intensywne. Zaostrzone normy środowiskowe mogą wpłynąć na redukcję produkcji zbóż w tradycyjnych formach na rzecz bardziej ekologicznych alternatyw.
Zmiany w ekoschematach od 2025 roku są krokiem w stronę bardziej zrównoważonego i przyjaznego środowisku rolnictwa. Nowy Plan Strategiczny oferuje liczne korzyści finansowe dla rolników, ale jednocześnie wymaga adaptacji do bardziej wymagających zasad. Ostateczny sukces tych reform będzie zależał od skutecznego wsparcia dla gospodarstw, w tym doradztwa i edukacji. Długofalowo mogą one przyczynić się do poprawy jakości środowiska oraz konkurencyjności polskiego rolnictwa na rynku europejskim.
